Hoe ontwikkel je een rendementstool die sociaal werk in zijn kracht zet?

Foto: Ton Toemen

Aan het woord is Eveline van Zeeland, die de ontwikkeling van de rendementstool in opdracht van Sociaal Werk werkt! begeleidt. “Veel sociaalwerkorganisaties worstelen met de continuïteit van financiering”, vertelt zij. “Ze moeten soms elk jaar aanbestedingstrajecten in en steeds weer gemeenten overtuigen van de meerwaarde van hun werk. Deze rendementstool helpt hen om die meerwaarde inzichtelijk te maken, zodat ze bij gemeenten steviger in hun schoenen staan. Daar is het ons vooral om te doen. En idealiter komt daarbij ook een cultuurverandering tot stand waarin sociaalwerkorganisaties meer grip krijgen op wat hun interventies opleveren, doordat ze dit beter in beeld brengen. Dat stelt ze in staat er meer van te leren en mensen nog beter te helpen.”

De gebruiker centraal

Op dit moment worden de puntjes op de i gezet om te zorgen dat de rendementstool na de zomer gebruiksklaar is. Daaraan is een heel traject voorafgegaan, waarbij Sociaal Werk werkt! en Eveline van Zeeland betrokken waren, maar ook onderzoeksbureau ECORYS dat de rendementstool bouwt, een denktank van lectoren, docenten en andere professionals, én veel toekomstige gebruikers. Eveline: “We werken op basis van de Design Thinking-methode – ontwerpgericht denken. Daarin staat de gebruiker centraal: de tool is pas een succes als degene voor wie je hem maakt, er ook iets mee kán. Daarom zijn we begonnen met verkennende gesprekken met sociaalwerkorganisaties: wat willen zíj? Hieruit kwam naar voren dat de grootste behoefte aan maatschappelijke kosten-batenanalyses zit op die domeinen waarover de meeste discussies zijn met financiers: jongerenwerk, schuldhulpverlening, sociale activering en ondersteuning bij eenzaamheid. Daar zijn we ons dus op gaan concentreren.”

Zoeken naar effecten

Na de verkennende gesprekken volgden verdiepende interviews met de sociaalwerkorganisaties. Ook om te inventariseren wat er aan data beschikbaar is. “Wat je ziet is dat organisaties goed in kaart brengen wat ze investeren in mensen en middelen, maar dat het veel lastiger is om informatie te verzamelen over de effecten van hun werk. Daarom hebben we voor de rendementstool gebruikgemaakt van gegevens uit de literatuur om de batenkant in kaart te brengen. Dus als een organisatie de kostenkant van een project invult, maakt de tool de vertaalslag naar de baten op basis van eerdere studies. Ook dat was niet eenvoudig, want er is nog relatief weinig onderzoek gedaan naar het rendement van sociaal werk. We kunnen die vertaalslag dus nog niet op alle vlakken even nauwkeurig maken. Maar de tool is zo ontworpen dat hij makkelijk te verrijken is met nieuwe kennis.”

Balans tussen gemak en inhoud

De inbreng van de denktank is van groot belang. “Wil je dat de rendementstool sociaalwerkorganisaties echt helpt, dan moet hij niet alleen gebruiksvriendelijk zijn, maar ook hout snijden. Daar zit een spanningsveld, want gebruiksgemak vraagt om eenvoud terwijl inhoudelijke robuustheid de tool juist moeilijker maakt. Het gaat erom dat je daarin een balans vindt. Naast gebruikerspanels hebben we daarom een denktank die de tool inhoudelijk toetst en vanaf het begin meedenkt. Over die balans, maar bijvoorbeeld ook over hoe je in de analyse recht kunt doen aan verschillen tussen de sociaalwerkorganisaties. Dat hebben we opgelost door benchmarks in te voeren, waarbij organisaties ten opzichte van die benchmarks zelf kunnen aangeven of ze meer of minder impact hebben gehad. Zo is er ruimte voor variatie, zonder dat de slager te veel z’n eigen vlees keurt.”

Voortschrijdend inzicht

Tijdens het ontwerpproces gaven de gebruikerspanels belangrijke feedback op de tool. Eveline geeft een mooi voorbeeld: “Als je de rendementstool invult, rolt er een overzicht uit van de opbrengsten in verhouding tot de kosten. Kwantitatief, dus in euro’s, maar je ziet ook op welke leefdomeinen je impact hebt, én – en dat is uniek – wat de arbeidsmarkteffecten zijn. Want met sociaal werk verlaag je de druk op bijvoorbeeld medische zorg en politie. De impact is dus breed. Bij de tussentijdse presentatie van dit onderdeel werd duidelijk dat er behoefte is aan hulp bij het duiden van de cijfers. Vandaar dat we ook een format voor de rapportage hebben ontwikkeld om de uitkomsten te duiden. Die draagt ook weer bij aan het doel: sociaalwerkorganisaties en hun medewerkers in hun kracht zetten. Want ze doen prachtig en uiterst nuttig werk. Deze rendementstool helpt hopelijk om iederéén te overtuigen van de maatschappelijke waarde van dit werk, zodat hij uiteindelijk overbodig wordt.”

Op de hoogte blijven

Wil je op de hoogte blijven van de vorderingen van dit project? Volg ons via LinkedIn of abonneer je op de maandelijkse nieuwsbrief.